O miejscowości

Rys historyczny Niedźwiedzia do II wojny światowej.

Wieś Niedźwiedź znajduje się w województwie małopolskim, położona jest w Gorcach przy ujściu potoku Konina u zbiegu z potokiem Poręba w głębokiej kotlinie między wzniesieniami góry Potaczkowej (747m n.p.m. i Witowem (520-580m p.p.m.). Nazwa wsi pochodzi od nazwy potoku "Mezweza" i Niedźwiedzia figurujących w dokumentach z lat 1254 i 1385. Według Długosza wieś miała należeć przed 1380 rokiem do Cystersów jednak pierwsza wzmianka o niej pochodzi dopiero z 1398 roku. Lokowana została w oparciu o system łanów leśnych. Planową akcję osadniczą stwierdzają dokumenty od XIII wieku.

W roku 1234 Komes Teodor Gryfita (Cedro) otrzymał od Henryka Brodatego przywilej na osadzanie Niemców " w lasach nad strumieniem Ostrowsco, Dunayech, et Dunayrch Niger, Rogoznyk, Lipetnicha Slona..."Krótko po roku 1230 sprowadzono na Podhale cystersów, którym powierzono kolonizację tych okolic. Walka o wpływy między cystersami a królem doprowadziły w roku 1380 do konfiskaty dóbr gorczańskich z których utworzono tzw. Dzierżawę nowotarską obejmującą zachodnią część Gorców z Mszaną Dolną, Porębą, Olszówką, Niedźwiedziem i Koniną włącznie. Dzierżawa nowotarska była od XV wieku do 1616 przedmiotem stałych zastawów. Przez XV wiek pozostała w rękach Ratułdów ze Skrzydlnej. W następnym stuleciu dzierżawą zawładnął ród Pieniążków, który kontynuował przekształcanie gospodarki w kierunku folwarcznym. Czasy Ratułdów i Pieniążków były w Gorcach okresem wzmożonej aktywności osiedleńczej i penetracji w głąb pasma. W XV wieku chłopi odrabiali pańszczyznę aż w Szaflarach. Około 1533 r. zbudowali sobie zameczek rozbójnicy, którzy pustoszyli okolicę musiano przeciw nim wysłać oddział zbrojny, który zamek zdobył i zniszczył.

Karol Dobrowolski informuje, że jako istotny trakt handlowy stanowiący najkrótsze połączenia między dobrami cystersów używane było przejście: Szczyrzyc - Skrzydlna - Mszana Dolna - Niedźwiedź - Obidowa - dolina Lepietnicy - Ludzimierz. Był to szlak Ziemia Krakowska - Podhale nazwany od 1521 Drogą Królewską. W roku 1607 sejm dał wsie: Lubomierz, Konina, Niedźwiedź hrabiemu na Wiśniczu, kasztelanowi wojnickiemu, żupanowi wielickiemu w zamian za szyb solny w Lednicy Dolnej. Zespół ten zwał się odtąd "kluczem porębskim", nastawiony był na różnorodną produkcję. Posiadał 12 młynów, 2 tartaki dworskie, browar, gorzelnie i hutę szkła. Pierwszy kościółek fundował w 1593 roku Sebastian Lubomirski kasztelan wojnicki. Był to kościół drewniany, który spłonął w 1695 r. W cztery lata później nowy kościół postawił proboszcz Józef Zbludzki przy pomocy parafian i Józefa Lubomirskiego, poświęcił go biskup Kazimierz Łubieński. Drewniany kościół parafialny św. Sebastiana zbudowany w latach 1696-97, kryty gontowymi dachami z sobotami dookoła prezbiterium. W rzeźby wyposażył go W. Gliński, samouk z Zemrzyc a dekoracje ścienne wykonali malarze z Myślenic. Do drewnianego kościółka dobudowano w XIX wieku murowaną kaplicę poświęconą św. Wojciechowi. Wnętrze kościoła wyposażone było w barokowe posągi i ambonę a późnorenesansowy ołtarz pochodził z kościoła św. Anny w Krakowie. W kościele tym był ochrzczony znany pisarz Władysław Orkan ( Franciszek Smreczyński) autor powieści "Komornicy", "W Rostokach". Kościół ten spłonął 6 czerwca 1992 roku.

Wiadomości z 1618 roku mówią , że w Niedźwiedziu istniała szkółka parafialna i przytułek dla ubogich. Czynny był również młyn z piekarnią, browar oraz papiernia (1608-1730), w której wyrabiano papier książkowy z herbem Lubomirskich w znaku wodnym. W połowie XVIII w dobra te zostają sprzedane hrabiemu Piotrowi Wodzickiemu kasztelanowi sądeckiemu. W roku 1848 nastąpiło w Niedźwiedziu uwłaszczenie chłopów. W tum czasie następuje rozwój gospodarczy wsi.

Ostatni wiek Rzeczpospolitej upłynął pod znakiem przemarszów obcych wojsk i klęsk żywiołowych dziesiątkujących ludność. W 1730 roku podnóże Gorców plądrowali Kozacy im Kałmucy sprowadzeni przez Teodora Lubomirskiego. Pierwsza wojna światowa zubożyła rodziny chłopskie w Gorcach ze względu na wcielanie do wojska mężczyzn i bliskość frontu. Odzyskanie przez Polskę niepodległości ludność Gorców przyjęła z wielką radością i nadzieją na lepsze czasy jednak w okresie międzywojennym region ten należał do najbiedniejszych zakątków kraju. Jedynym ratunkiem przeciw powszechnej nędzy była emigracja za ocean. W okresie II wojny światowej powstał w Gorcach jeden z najsilniejszych oddziałów, który stał się zalążkiem I Pułku Strzelców Podhalańskich AK.

Niedźwiedź dzisiaj

Obecnie Gmina Niedźwiedź jest zespołem 4 wsi (Niedźwiedź, Konina Poręba Wielka, Podobin), położonych na pn.stokach Gorców i zamieszkałych przez 6,0 tysięcy mieszkańców. Doskonały punkt wypadowy na najwyższy szczyt gorczański - Turbacz (1311m) dokąd prowadzą znakowane szlaki turystyczne z Niedźwiedzia i Poręby Wielkiej - Koninek.W Porębie Wielkiej odwierty ciepłych źródeł mineralnych o temp. 42.C, zawierających solankę jodobromową w połączeniu z łagodnym klimatem stwarza tu możliwości utworzenia uzdrowiska dla chorych na choroby geriatryczne. W Koninkach dobrze zagospodarowany ośrodek wypoczynkowo-wczasowy Huty im. Sendzimira z wyciągiem krzesełkowym na Tobołów (985m), narciarskimi wyciągami orczykowymi i trasami zjazdowymi.

Opracowanie Maria Zawirska na podstawie:
1. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego..., Warszawa 1884, t.V, s 67.
2.Nyka J. Gorce, W- wa 1965.
3. Matuszczyk A. Gorce Poronin 1992
4. Bobro J. Wojs A. Ziemia limanowska, Kraków 1973.
5. Maciejczak Wł. Mszana i okolice Mszana Dolna 1994.
6. Gawron W. Wspomnienia z Limanowszczyzny, W- wa 1986.
7. Wielek J. Limanowa i okolice, W-wa 1987.